Qet guman nîne ku, yek ji wan pirsên hêrî girîngên ku her kes li bersiva wan digere, pirsa; ka mirov jibu çî hatiye afirandin û ji kû tê û bi kuve diçe. Di esasde çi kesê, jiyanê ji; xwarin, vexwarin, razan, kêfkirin û domandina zawq û sefayê ibaret ne pejirîne, divê li bersiva vê pirsê bi şêweyekî ciddî bigere. Ku welê çêneke, mehkûme ku dinya û axîreta xwa kambax bike. Başe, gelo em dikarin bersiva rast jibu vê pirsa girîng ji kê werbigrin?

Helbet, wekî hemu mijarên dîtir, divê babetêde jî hukum, hukmê Allah Teâlâye. Çimku yê, temamê kâinatê û merivê wekî kâinatek biçuk tête hesibandin afirandî Ew’e. Xaliq’ê (afirînêr’ê) me yê herî bilind; di âyet-a 56’a Sûre-ê Zariyat’a Qur’ân-a kerîmde meâlen holî ferman dike: “Min, cin û mirov bitenê jibu ku ji Min’re ibadet bikin aferandine.” Belê mebesta afirandina mirovan, naskirina Allah Teâlâ û ibadet kirina jibu Wî’ye. Ayetên dîtirîn ên vê rastiya girîng qise dikin jî hene. Çend ji wan, meâlen holênin: “Hukum bi tenê yê Allah’e. Wî ferman kiriye ku hun, ji bilî Wî, ji tu kesêre ibadet neki.” (Yûsuf 40) “Gelek mirovno! İbadetê Wî Xudan’ê xwe bikin ku, hûn û ew mirovên ji berya we afırandine ” (Beqere 21) “ “Ji xeynî Wî Iilah nîne, yê ku her tişt afirandî ewe. Ji ber hindê, bi tenê ji Wî’re ibadet bikin!” (En'am 102) “Çi kesê bixwaze bi gihêje Xwedan’ê xwe, bila amelek-î salih bike û tu kesê neke şirîk di wî ibadetê jibu Rebb’ê xwere dikede.” (Kehf 110)  “İbadetê Allah bikin û tu tiştî jibu Allah nekin hevpar.” (Nisa 36) Wekî din jî her roj, em di nimêjên em dikinde vê âyet-a kerîme, bi caran dixunin: “Em, bi tenê ji Te’re ibadet dikin û âlikarîyê jî bi tenê ji Te dixwazin.” (Fâtiha 5)

Dîsa di hedîseka kudsîde hatîye fermankir ku: “Ez, gencîneyek nepenî bûm. Jibuyî ez bême naskirin min mexlûqat afirand.” (Keşf'ul-xefa 2/132) Li gorî vê yekê, peywira me ya bıngehîn, ibadetkirin û koletî ya Allah Teâlâ’ye. Karên dîtir, piştî ibadetî tên. Karên dinyewî; dema bibin alikar jibu hêsanî bicihanîna ibadetên me, tunu tune dema ku nebin berbend jibu ibadetên me, watekê derdibirin. İbadat, nayêne hiştin piştî bicihanîna hemu kara, berevajî liserîde ibadet tên kirin. Çimku li gorî ayatên jorîn Allah Teâlâ, em jibu ibadet kirinê çêkirine û erka me ye beneçe ibadet kirine.

Jiber hindê misilman, jiyana xwe li gorî ibadetên xwe bername dike, zemanê xwe jî li gorî ibadetên xwe rêkupêk dike. Wekî mînak misilman, piştî nimêja îşayê bike, dicihde hewl dide jibu razanê. Da ku –nîyeta wî hebe- şev rabe û nimêja teheccuda bike. Kesên nimêja teheccuda dikin ew dizanin ka, şev rabûn û nimêj kirin çi zewqekî muazzema arîşenîye. Dîsa misilman, zu radikeve ku, hişyarbî di weqtê seherêde yê ku yek ji wan weqtên dua têde qebûn dibine. Ji hemuya girîngtir zu radize ku, bihêsanî û jinde bikaribe rabe nimêja siphê. Jiber van tevan, muslim ku karekî wî yê gelek girîng tunebe, piştî nimêja îşayê hema dicihdae dinive.

Kesê wisa bike, digel qezenca arîşenî; -jibuyî ku xewa xwe standîye-, digihêje tendiristîya bedenî û rûhî. Jibuyî sibê zu rabiye, taşta xwe bi rihetî (dilfirehî) dixwe. -Girîngîya di nîhayetêda yâ taşta sibê, jibu tendiristîya miov otorîte yên tibbê dibêjin.- Vana, mînakek tenêye ji hezaran sûdên ibadet kirin û tenzim kirina jiyanê ligorî ibadetan. Lê belê misilman; tu cara  ibadetan jibuyî berjewendî û  qezencên dinyevî nake. Çimku sahîhbûn ango lêbun, bidist xistina dilşadîya gerdunî û uxrewî ya ibadetan, girêdayîye bi kirina wan, tenê jibu peydakirina rizaa Allah Tealavaye.  Çimku di âyeteka kerîmede holî hatiye ferman kirin: “Halbikî hatibu ferman kirin jibu wan, ew bi şêwekî ixlaskarane bi tenê jibu Allah Teala ibadet bikin, nimêjê tam bikin, zekâtê bidin. Aha olê saxlem, rastudirist eve.” (Beyyine 5) Ev ayeta kerîme; fermana me dike ku em; ibadetan bi îxlas  ango bitenê jibu bidest xistina rizaa Allah Teala bikin.

İbadet, jibuyî mirov; fêrbuna jiyanaka bidisiplîn (birêkupêk) jî hêsan dike. Bixilaskirina ji têkçûnên derûnî, hêza karîbuna karekê dide peyda kirin (bidest dixe.) Her wiha ibadetên bi komî ango bicemaet têne kirin, dibin âlikar (destek) jibuyê intibaqa civakî jibu mirov. Bivî awayî ji milekêve şexis jiyana xwe bi dilşahî didomîne û ji milekîve jî civak ji anarşîyê dur; digihêje weseteke minasib jibu zanyarî-teknîk û pêşdaçûna civakî.

Em, di saya ibadetên jibu peyda kirina rizaa Allah Teala dikinde; digihêjin derfeta xilasbuna ji kompleksa tawanbarîyê ya zemîn amade dike jibu teqînên psikolojîkên dihundirê mede. Çiqa nexweşîyên somatik yên bedenî hene ku, serekanîya wan psikolojike. Bi sedem girîngîya vê mijarê, “psiko-somatik”a ku şaxekî zanyarîyêye çêbuye. Wekî mînak bi sedem xemgînî û kovanê hinek mirov; tuşî nexweşîyên wekî şekir, ulser hwd dibin. Halbukî mumkine ku mirov, bi dua û ibadet; berxwedanekê di hemeberî têkarîyên kevinkerên xemgînîyan, hêzeka îradî, aramîyek arîşenî û tesellîyekê (xewrevînîyekê) bibîne. Ji hêla pisporên mijareve tete zimên ku, sedema gelek nexweşîyên psikolojîk, pêwendî (têkildarî) biihmalkirina pêwistîiyên ruhîye.

Jibuyî, têgihiştina ka ibadetkirin çi qezenceke mezin, çi bezirganîyek muazzem û çi dilşadîyek xweşike werin em guh bidin vê çêroka biçûk: Du zilam birê dikevin. Piştî mesefekî miayyen rê dibe du rê. Li wêderê zilamek li rasta wan tê û ji wanre holê dibêje: Ev her du rê ji aliyê dirêjîyêve wekî hevin. Rêya bimilê rastêve diçe, digel ku piçekê bi tengezarî û bi meşeqqete, lê bê metirsîye. Kesên bivê rêyêve diçin, salîmen (bi tendiristî) digihêjin menzila xwe û gelek kardar (sudmen) derdikevin.  Rêya bimilê çepêve diçe, digel ku di dîtina xwede piçekê hêsan û bi kêfe, lê gelek bi metirsîye. Kesên bivê rêyêve diçin, bi gelemperî pîşman dibin û ziyandar derdikevin.

Zilamê rêya rastê tercîh kirî, ji buyî ku ketîye rêya bê metirsî, bêyî ku ji tiştekê bi tirse û bi şêwekî aramî –digel ku piçekê westhayî jî be- rêya xwe di qedîne û di keve bajêr û bi şêwekî gelek spehî tête xelat kirin û ebediyyen rıhet (aram) dibe. Xwelîserê bi milê çepêve çûyî, wê rêya bê tengezarî û bi kêf xuya dike ya tercîh kirî, di tirsên gelek mezinda teva dike û ew jî di keve bajêr. Lê belê ew di vî cihê hatîyêde, miamela qaçax û mehkûman dibîne û di demeke kinde bi cezayê girtîgeha ebedî tête darizandin. Bi vî amayî ew, ebediyyen bedbext û bê dilşahî dibe.

Ev rê ya di vê çêrokêde, rê ya jiyanê ye. Mirovê bi milê rastêve çûyî, radestî Allah celle celaluh bîye; -hinekê bi meşeqqet, biçekê bitangî jî be- fermanên Ilâhî anîne cêh, ji heraman revîye. Yê din, itaeta Allah Teâlâ ne kiriye; guh ne daye fermanên Wî; ne revîye ji heramên Wî û serî hildaye. Ev meşeqqeta li vêdderê, ibadetên wekî; nimêj, rojî, hec, zekat, sadeqe û emr-ê marûfe. Dîsa ew meşeqqet, têkoşîna arîşenî ya hatîye dayîn di warê tevlî nebûna gunehên wekî; areq, qumar, zina, bertîl û xapandina mirovande.

Belê rê ya bi milê rastêve diçe, rêya Islamîyet’êye û dawîya wî cennet’e ebedîye. Rê ya bi milê çepêve diçe; rêya kufr, isyan, guneh û rêşaşîyêye û dawîya wê cehennema ku bedbextîya ebedîye. Bêguman, mirovê biaqil; bi nefsa xw û şeytên na xape. –Biçekê bi tengîbe jî,- rêya rastê ya wekî bi tengezarî xuya dike ya ku bal bi cennet û seadeta ebedive diçe tercih dike. Sirf jibuyî ku ji tengezarîya ibadet azad bibe û ji çend kêfên miweqqet bêpar (mehrûm) nebe, rêya çepê ya ku dawîya wê cehennem û xusrana (zîyana) ebedîye tercîh nake.

Gelek mirov jî xwe dixapînin û dibêjin; “ez niha lawim (ciwanim), dema pîr (kal) bibim dê hingê ibadet bikim, paşê dê bikim.” Ya vana jî bêwacîyeka (fişareka) xalise. Çimku dema mirina mirovan nediyare. Wek din jî, ibadet ne xweserê demeka mueyyene. Li gorî dînê me; misilmanê aqilê wî li cêhde, piştî balix bibe, heta mirinê; mukellefe ku ji Xaliq’ê (âfirîner’ê) xwe yê herî bilindre ibadet bike û ji qedexeyên Wî bireve. Rebb’ê (xwedan’ê) me yê mezin di ayeta 99’ê ya sure-ê Hicr’de holî ferman kirîye: “Heta mirin bê li te biqeside, ji Rebb’ê xwere ibadet bike.”